 |
| İsrail Haredileri, Ocak 2011 |
KUDÜS - İsrailliler ihmal ettikleri bir sorun olan ultra-Ortodoks Yahudilerin toplumdaki konumunun krize dönüştüğünün farkında. Krizin merkezinde ise kadınlar var. İbrani Üniversitesi'nde Yahudi Felsefesi Profesörü olan Moshe Halbertal, "laik milliyetçilik ile sosyalizm, yüzyıl önce dinsel düzene tehdit oluşturmuştu. Bugünkü tehdit ise feminizm. İslam dünyasını da etkileyen ve hayatın ta kendisini ilgilendiren muazzam bir ideolojik ve ahlaki soruna dönüşen konu, hahamların uykularını kaçırıyor" diyor. Tartışmalı konulara her hafta yenileri ekleniyor. Kadın sağlığı ve Yahudi hukukuyla ilgili bir konferansın organizatörleri, kadınların kürsüden konuşma yapmasını yasakladı. Ultra-Ortodoks erkekler, kıyafetini açık saçık buldukları 8 yaşındaki bir kıza tükürdü. Hava kuvvetleri baş hahamı, ordu ultra-Ortodoks askerleri kadın şarkıcıların sahne aldığı etkinliklerden muaf tutmadığı için istifa etti. Göstericiler, kadınlarla erkeklerin yan yana oturduğu belediye otobüslerin aşırı tutucuların oturduğu semtlerden geçmesini emreden Kudüs emniyet müdürünü Hitler gibi gösteren posterler taşıdı. Tartışmanın her iki tarafı da güçlü kampanyalar yürütüyor. Cinsiyet eşitliğini savunan Yeni İsrail Vakfı, Kudüs'te kadınlar için koro ve konser etkinlikleri düzenleyerek, üzerinde "Kadınlar görülmeli ve duyulmalı" sloganı yazan posterler astı.
 |
| Burkalı Yahudi Haredileri, Ağustos 2010 |
Dini yetkililer liberal grupların, sadece huzur içinde yaşamak isteyen dindar kesime karşı bir nefret savaşı başlattığını söyledi. Siyah elbiseler giyen ultra-Ortodoks kesim, İsrail'de "Harediler" ('Tanrı'nın önünde titreyenler') olarak biliniyor. Bunlar hem ayin hem de giyim konusunda farklı yaklaşımlara sahip çok sayıda gruptan oluşuyor. İçlerinde Avrupa kökenli Hasidiler ve Ortadoğu kökenliler var. Ultra-Ortodokslar, yeterince dindar olmadığını ve Mesih henüz gelmediği için erken kurulduğunu düşündükleri İsrail devleti hakkında karışık fikirlere sahip. Eskiden çoğu, bu devletin ayakta kalamayacağına inanıyordu. Bu duygular karşılıklıydı. Avrupa'daki Harediler Yahudi Soykırımı'nda büyük ölçüde yok edildi. Kalan ufak sayıda Haredi'ye devlet yardımı sağlayan ve askerlikten muaf tutan İsrail'in kurucu Başbakanı David Ben-Gurion, onlara saygın bir cenaze töreni düzenlediğini düşünüyordu. Haredi yazar Jonathan Rosenblum, "O dönemdeki İsraillilerin çoğu, Harediler'in bir kuşak içinde soylarının tükeneceğini ve toplum içinde kaybolacaklarını düşünüyordu" diyor. Oysa sayıları arttı ve koalisyon hükümetlerine katıldılar. Çocukları için devlet yardımı ve muafiyetler, konut ve Tora çalışmasına yönelik destekler elde ettiler. Şimdi sayıları bir milyonu bulan Harediler, hali vakti yerinde olan bu 7.8 milyon nüfuslu ülkede çoğunluğu yoksul olan bir topluluk. Haredi hahamı Abraham Israel Gellis, "Günümüzde Haredi topluluğunun yaşamadığı bir şehir yok" diyor.
 |
| Haremlik-selamlık isteyen Yahudiler polisle çatıştı, Aralık 2011 |
Siyasi açıdan son yıllarda sağa kaydılar. Devleti reddeden ultra-Ortodokslar, onunla anlaşmalar yaparak varlığını sürdürdü. Hükümetler bu topluluğu önemsemedikleri halde, onların oylarına karşılık devlet yardımı sunarak ayakta kaldı. Kudüs merkezli araştırma kurumu İsrai l Demokrasi Enstitüsü'nün Başkanı Arye Carmon, "Artık ultra- Ortodokslarla devletin ortak yaşama zemini kayboluyor. Bu büyük bir tehlike" diyor. Carmon İsrail'deki aşırı dindar Yahudi leri, Arap dünyasındaki İslamcılara benzetiyor. Tora çalışmasını diğer tüm değerlerden üstün tutan Harediler, erkeklerin bir işte çalışmak yerine bunu yapabilmesi için uğraş verdi. Kadınlar genelde çalışıyor ama erkekler arasındaki işsizlik yüzde 60 düzeyinde. Haredi erkeklerin devlet yardımı alırken, askerliği ve çalışmayı reddetmesi ve ayrıca ortalama altı ila sekiz çocuk yapması, İsraillilerin çoğunu ve özellikle de ülkedeki ekonomik krizden etkilenen kesimleri endişelendiriyor. Haredi sorununun "patlayabileceğini" söyleyen İsrail meclisi üyesi ve İşçi Partisi lideri Shelly Yacimovich, "Bu yüzden konuya akıllıca yaklaşılmalı ve çalışma yoluyla modern topluma katılmaları için bu insanlara yardım edilmeli" diyor. İşe ve orduya giren Haredi sayısı artıyor. Ama ultra-Ortodoks liderler çoğu, toplumun geneliyle bütünleşmekten korkuyor. Ultra-Ortodoks Yahudilerin İsrail'de, 30 yıl öncesinden daha fazla çocuk yapan tek grup olduğunu söyleyen Taub Sosyal Politika Çalışmaları Merkezi'nin Başkanı Dan Ben-David, "20 yıl içinde, ülkedeki gelişmiş ekonomiyi ve orduyu ayakta tutamayan bir üçüncü dünya toplumuna dönüşebiliriz" diyor. Ben-David, ultra-Ortodoksların büyük ölçüde devletin denetiminden uzak işleyen okullarındaki çocuklara öğretilen konuların, 21'inci yüzyıla uygun olmadığını söylüyor. "Kadınlara karşı ayrımcılıktan söz ettiğimizde neden bahsettiğimizi, onlardan ne beklediğimizi bile bilmiyorlar" diyor. 33 yaşındaki Hasidi Haham Dror Moshe Cassouto, karısı ve dört oğluyla Kudüs'te yaşıyor. Haham kadınlarla erkeklerin doğada, modern toplumun tersine çevirdiği rollere sahip olduğuna inanıyor. Yine de, tükürmek ve Nazi suçlamaları onu dehşete düşürüyor. Son huzursuzluklarla ilgili görüşü sorulunca, "Delinin biri kuyuya bir taş atıyor, bin tane akıllı çıkaramıyor" diyor.
ETHAN BRONNER VE ISABEL KERSHNER
Bu kadınlar S. Arabistan'dan değil. Afganistan ya da Pakistan'dan da değiller.
YanıtlaSilBunlar İsrailli Yahudi kadınları.